Psychologia / 22 maja, 2024

Błąd potwierdzenia: Dlaczego widzimy tylko to co chcemy widzieć

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego tak łatwo przekonujesz się do swoich racji, ignorując przy tym argumenty przeciwników? To zjawisko, znane jako błąd potwierdzenia, może wpływać na każdy aspekt naszego życia – od codziennych decyzji po kluczowe przekonania dotyczące religii, polityki i nauki. W tym artykule przyjrzymy się mechanizmom, które sprawiają, że widzimy tylko to, co chcemy widzieć, oraz dowiemy się, jak możemy rozpoznać i ograniczyć wpływ tej nieświadomej stronniczości, aby podejmować bardziej świadome i obiektywne decyzje.

Co znajdziesz w tym artykule:

„Nasze myślenie jest często stronnicze i wadliwe z powodu różnych błędów poznawczych, które wpływają na nasze procesy oceny i podejmowania decyzji.” – Daniel Kahneman

Daniel Kahneman, jako wybitny badacz ludzkiego zachowania i procesów myślowych, trafnie zauważył, że nasze myślenie często jest podatne na stronniczość i wadliwość z powodu różnych błędów poznawczych.

Jednym z kluczowych błędów poznawczych, który Kahneman niejednokrotnie badał, jest błąd potwierdzenia.

Błąd potwierdzenia to proces, w którym ludzie tendencjonalnie szukają, interpretują i przywiązują większą wagę do informacji, które potwierdzają ich istniejące przekonania, pomijając lub minimalizując te, które temu przeczą.

Jest to rodzaj uprzedzenia poznawczego, które wpływa na nasze procesy myślenia, oceny sytuacji i podejmowania decyzji.

W praktyce oznacza to, że gdy spotykamy się z informacjami, które są zgodne z naszymi przekonaniami lub oczekiwaniami, jesteśmy bardziej skłonni je zaakceptować i wziąć pod uwagę, w przeciwieństwie do informacji sprzecznych z naszymi poglądami.

Nawet jeśli napotykamy na dowody czy argumenty przemawiające za innym punktem widzenia, możemy skłaniać się ku ich ignorowaniu lub interpretowaniu w sposób, który potwierdza nasze początkowe przekonania.

Ta stronniczość w myśleniu może prowadzić do utrwalania błędnych przekonań, trudności w adaptacji do nowych informacji oraz podejmowania decyzji opartych na fałszywych założeniach.

Może także sprzyjać tworzeniu „baniek informacyjnych”, gdzie ludzie zamykają się w swoim własnym kręgu przekonań i unikają informacji, które mogłyby je podważyć.

W kontekście społecznym i politycznym błąd potwierdzenia może prowadzić do polaryzacji społeczeństwa oraz utrudniać dialog i porozumienie między różnymi grupami.

Ponadto, w aspekcie indywidualnym, może to prowadzić do utrzymywania się szkodliwych nawyków, trudności w rozwiązywaniu problemów czy nawet do zaburzeń psychicznych, gdy błędne przekonania stają się przeważające.

Zrozumienie, że nasze myślenie jest podatne na błędy poznawcze, takie jak błąd potwierdzenia, jest kluczowe dla poprawy jakości naszych decyzji i efektywności naszego myślenia.

Wymaga to świadomości tych mechanizmów oraz wysiłku w krytycznym analizowaniu informacji, otwartości na inne perspektywy i gotowości do zmiany naszych przekonań w obliczu nowych dowodów i faktów.

Źródła błędów potwierdzenia

Błąd potwierdzenia wynika z naszej potrzeby spójności i stabilności psychicznej. Nasz umysł dąży do minimalizacji dysonansu poznawczego, czyli nieprzyjemnego stanu wynikającego z konfliktu między różnymi przekonaniami lub między przekonaniami a rzeczywistością.

Aby tego uniknąć, skłonni jesteśmy wybierać tylko te informacje, które pasują do naszego obecnego światopoglądu.

Przykłady:

Polityka: Ludzie często czytają wiadomości z mediów, które popierają ich poglądy polityczne, ignorując alternatywne źródła informacji. W rezultacie ich przekonania stają się coraz bardziej ugruntowane i trudniejsze do zmiany.
Medycyna: Pacjenci mogą poszukiwać informacji o leczeniu, które potwierdzają ich przekonania o skuteczności alternatywnych terapii, nawet jeśli nie ma na to dowodów naukowych. Może to prowadzić do zaniedbania skutecznych metod leczenia.
Życie codzienne: Jeśli ktoś uważa, że jest pechowy, będzie skłonny zauważać tylko te zdarzenia, które potwierdzają jego przekonanie, ignorując jednocześnie te, które temu przeczą.

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ:

Prawdziwe Zrozumienie Duchowości: Jak Uniknąć Pułapek Błędnych Interpretacji

Duchowość jest drogą poszukiwania głębszej prawdy o sobie i świecie, która ma na celu osiągnięcie oświecenia, czyli stanu pełnej harmonii, wolności i miłości. W tym artykule przedstawię niektóre z nich, opierając się na książce Christophera D. Wallisa, Near Enemies of the Truth, w której autor analizuje najczęstsze zniekształcenia i nadużycia duchowych zasad i idei, które dominują w naszej kulturze.

10 powodów dla których ulegamy błędowi potwierdzenia

Błędy poznawcze mogą znacząco wpłynąć na nasze życie oraz życie innych. Zrozumienie, dlaczego tak się dzieje, oraz jakie czynniki psychologiczne się z tym wiążą, jest kluczowe dla lepszego radzenia sobie z tym zjawiskiem.

Badania potwierdzają, że ludzie często ulegają błędowi potwierdzenia z kilku powodów:

Niechęć do rezygnacji ze swojej początkowej hipotezy: Ludzie mają tendencję do przywiązania się do swoich pierwszych wniosków i hipotez. Zmiana zdania wymaga nie tylko przyznania się do błędu, ale także ponownego przemyślenia całego procesu myślowego, co bywa trudne i niekomfortowe.
Preferowanie dostępnych informacji: Ludzie wolą bazować na informacjach, które są łatwo dostępne i zrozumiałe. Często prowadzi to do zbyt pochopnego formułowania szczegółowych hipotez na podstawie ograniczonych danych, co utrudnia późniejsze ich modyfikowanie w świetle nowych dowodów.
Skupienie na potwierdzeniu hipotezy: W naturalny sposób przykładamy większą wagę do dowodów, które potwierdzają nasze przekonania, niż do tych, które je podważają. Taka selektywna uwaga sprawia, że nasze przekonania stają się jeszcze silniejsze.
Obciążenie poznawcze: Kiedy jesteśmy pod dużym obciążeniem poznawczym, mamy mniej zasobów umysłowych na przetwarzanie nowych informacji i krytyczne myślenie. W takich sytuacjach łatwiej jest ulegać błędowi potwierdzenia, ponieważ jest to mniej wymagające poznawczo.
Inteligencja i zdolności poznawcze: Badania sugerują, że osoby o niższym stopniu inteligencji częściej angażują się w błąd potwierdzenia. Wynika to prawdopodobnie z mniejszych zdolności do radzenia sobie z dużymi obciążeniami poznawczymi oraz trudności w dostrzeganiu szerszego kontekstu i bardziej złożonych związków.
Zaburzenia poznawcze: W przypadku osób z zaburzeniami poznawczymi błąd potwierdzenia ma jeszcze większy wpływ. Problemy z pamięcią, uwagą czy logicznym myśleniem mogą utrudniać krytyczne analizowanie informacji i modyfikowanie przekonań.
Brak aktywnego rozważania alternatyw: Często nie jesteśmy w stanie aktywnie rozważać i zrozumieć wszystkich istotnych informacji, które mogłyby podważyć istniejącą hipotezę lub pomóc w sformułowaniu nowej. Brak umiejętności krytycznego myślenia i analizy sprawia, że nasze przekonania pozostają niezmienione.
Wpływ emocji i motywacji: Nasze emocje i motywacje mogą „zaślepiać” fakty. Kiedy jesteśmy silnie zmotywowani do wierzenia w coś, nasz umysł automatycznie poszukuje dowodów, które potwierdzą to przekonanie, ignorując te, które mogą je podważyć.
Stronniczość i uprzedzenia: Istniejące myśli i przekonania, często wynikające z wychowania, kultury czy osobistych doświadczeń, mogą wpływać na naszą percepcję rzeczywistości. Nawet jeśli są one błędne, trudno jest je zmienić, ponieważ są głęboko zakorzenione w naszym umyśle.
Wpływ społeczny: Jesteśmy pod wpływem przekonań i argumentów osób, które nas otaczają. Często przyjmujemy poglądy naszych bliskich, znajomych czy autorytetów bez ich krytycznego przemyślenia, co prowadzi do utrwalenia błędnych przekonań.

Zrozumienie tych mechanizmów jest kluczowe dla przeciwdziałania błędowi potwierdzenia.

Rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia, otwartości na różne perspektywy oraz świadomości własnych uprzedzeń może pomóc w bardziej obiektywnym i zrównoważonym postrzeganiu rzeczywistości.

Dzięki temu możemy podejmować lepsze decyzje i budować bardziej otwarte i zrozumiałe relacje z innymi.

10 kroków do rozpoznawania i ograniczania błędu potwierdzenia

Błąd potwierdzenia jest powszechnym zjawiskiem, ale istnieją kroki, które możemy podjąć, aby go rozpoznać i ograniczyć jego wpływ na nasze myślenie i podejmowanie decyzji.

Oto 10 kroków, które mogą pomóc w identyfikowaniu i łagodzeniu tego efektu:

Zrozumienie istnienia błędu potwierdzenia: Świadomość istnienia tego zjawiska jest kluczowa. Zrozumienie, że jesteśmy podatni na potwierdzanie swoich przekonań, może pomóc w aktywnym przeciwdziałaniu temu błędowi.
Aktywne poszukiwanie różnych punktów widzenia: Nie ograniczaj się tylko do informacji potwierdzających Twoje przekonania. Aktywnie poszukuj i rozważaj różne opinie i perspektywy, które mogą podważyć Twoje istniejące przekonania.
Rozwój umiejętności krytycznego myślenia: Ćwicz analizowanie informacji i obiektywne ocenianie dowodów. Nie bądź przywiązany do wcześniej przyjętych przekonań i wyników.
Świadomość uprzedzeń: Bądź świadomy swoich własnych uprzedzeń i skłonności do potwierdzania ich. Staraj się otwarcie kwestionować swoje przekonania i założenia.
Przeglądanie alternatywnych wyjaśnień: Zawsze bądź gotowy przyjąć możliwość, że istnieją inne wyjaśnienia lub hipotezy, które mogą zaprzeczać Twoim początkowym przekonaniom.
Akceptacja krytyki od innych: Nie odbieraj krytyki personalnie. Zamiast tego, traktuj ją jako szansę na naukę i rozwój. Otwórz się na opinie innych, nawet jeśli są one sprzeczne z Twoimi.
Stosowanie systematycznych metod analizy danych: Gromadź i analizuj dane w sposób rygorystyczny, dbając o to, aby Twoje wnioski opierały się na obiektywnych dowodach, a nie na subiektywnych przekonaniach.
Angażowanie się w debaty o różnych perspektywach: Uczestnicz w dyskusjach i debatach z osobami o różnych punktach widzenia. To pomoże Ci zrozumieć inne perspektywy i zróżnicować swoje myślenie.
Poszukiwanie ciągłej aktualizacji wiedzy: Nie poprzestawaj na tym, co już wiesz. Ciągle poszukuj nowych informacji i aktualizuj swoją bazę wiedzy, aby uniknąć utrwalania się w jednym punkcie widzenia.
Ćwiczenie myślenia analitycznego: Ćwicz swoje umiejętności analitycznego myślenia. Kwestionuj założenia, obiektywnie oceniaj dowody i zawsze rozważaj alternatywne wyjaśnienia.

Praktykowanie tych kroków może pomóc w zmniejszeniu wpływu błędu potwierdzenia na nasze decyzje i myślenie, co z kolei może prowadzić do bardziej świadomego i efektywnego podejmowania decyzji.

PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ:

12 mentalnych nawyków które oddalają nas od szczęścia

W tym artykule zgłębimy kilka mentalnych nawyków, które działają jak kajdany, ograniczając naszą zdolność do cieszenia się życiem w pełni. Dowiesz się, jak się ich pozbyć, aby odzyskać kontrolę nad własnym umysłem, uwolnić się od dyktatury negatywnych myśli i zrobić w swojej głowie miejsce na szczęście.

Podsumowanie

Każdy z nas nosi w sobie nieświadome przekonania i uprzedzenia, które wpływają na to, jak postrzegamy świat. Zjawisko to jest znane jako błąd potwierdzenia (ang. confirmation bias).

Jest to tendencja do interpretowania nowych informacji w sposób, który potwierdza nasze dotychczasowe przekonania i oczekiwania, ignorując lub odrzucając dowody, które im przeczą

Przykład przynależności do danej religii jedynie z powodu wychowania w danej społeczności czy tradycji jest doskonałym przykładem błędu potwierdzenia oraz wpływu otoczenia społecznego na nasze przekonania i postawy przez całe życie.

Wielu z nas wychodzi z domu rodzinnego z zestawem wartości, wierzeń i tradycji, które zostały nam przekazane przez naszych rodziców, społeczność lub kulturę, do której należymy.

Te wczesne doświadczenia kształtują nasze postrzeganie świata i wpływają na to, w co wierzymy i jak się zachowujemy.

Jeśli nasze wczesne środowisko kładło duży nacisk na określone religijne przekonania, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że będziemy przyjmować te same przekonania, nawet jeśli nie mamy żadnych osobistych doświadczeń lub refleksji, które mogłyby je potwierdzić.

Błąd potwierdzenia staje się widoczny, gdy nie badamy ani nie kwestionujemy swoich przekonań, lecz trzymamy się ich uparcie, ignorując lub minimalizując wszelkie informacje czy doświadczenia, które temu przeczą.

Nawet jeśli w późniejszym życiu zdobywamy nowe informacje czy doświadczenia, które mogłyby podważyć nasze religijne przekonania, możemy je ignorować lub interpretować w sposób, który potwierdza naszą już istniejącą wiarę.

To pokazuje, jak silny może być wpływ społeczności i kultury na nasze przekonania i jak trudno jest nam uwolnić się od nich nawet w obliczu nowych dowodów czy doświadczeń.

Jednakże, poprzez krytyczne myślenie, refleksję i otwartość na inne perspektywy, możemy podjąć wysiłek w kwestionowaniu i ewentualnej zmianie naszych przekonań, co może prowadzić do większej autentyczności i zrozumienia samego siebie oraz świata.