Inwolucja i ewolucja świadomości według Sri Aurobindo
Czy ewolucja to tylko biologiczny przypadek, czy może głęboki duchowy plan ukryty w samej materii? Sri Aurobindo ukazuje fascynującą wizję Wszechświata, w której świadomość nie rodzi się z materii, lecz stopniowo się z niej wyłania — dążąc ku Boskości, z której niegdyś zstąpiła. To podróż ducha przez materię, życie i umysł – aż po przebudzenie boskiej natury w człowieku.
„Ewolucja nie jest jedynie rozwojem formy, lecz stopniowym objawianiem się wewnętrznej świadomości, która od początku była ukryta w materii.”
Sri Aurobindo (1872–1950) był indyjskim filozofem, mistykiem, poetą i reformatorem duchowym, który połączył duchowość Wschodu z nauką Zachodu i nowoczesnym myśleniem o rozwoju człowieka i społeczeństwa. Tworzył koncepcję ewolucji świadomości, według której życie i umysł stopniowo wyłaniają ukrytą boskość, prowadząc człowieka ku samorealizacji i duchowej transformacji.
Jego nauki obejmują zarówno głęboką teorię duchową, jak i praktyczne metody pracy nad sobą, a całość jego dorobku jest próbą stworzenia „boskiej ludzkości” na Ziemi.
W wizji Sri Aurobindo Ziemia nie jest przypadkową planetą dryfującą w bezkresie kosmosu, lecz miejscem o głębokim duchowym znaczeniu — świętym polem eksperymentu świadomości. To tutaj Boskość podjęła próbę całkowitego objawienia siebie w materii, a ewolucja stanowi właśnie proces stopniowego przebudzania się tej ukrytej boskiej świadomości.
Ziemia jest więc areną, na której rozgrywa się największe zjawisko we Wszechświecie — powrót Ducha do samego siebie poprzez ewolucję form, życia i umysłu.
Dla Aurobindo materia nie jest martwym tworzywem, lecz boską energią w stanie głębokiego snu. W miarę jak świadomość przenika ją coraz pełniej, Ziemia staje się żywym organizmem duchowej przemiany. Wszystko, co dzieje się w historii – rozwój biologiczny, postęp cywilizacyjny, a także duchowe przebudzenie ludzkości – jest częścią tego wielkiego kosmicznego eksperymentu, którego celem jest pełna manifestacja Boskości w świecie materialnym.
Aurobindo widział w człowieku kluczowy punkt tej ewolucji. Ludzkość jest pomostem między świadomością zwierzęcą a świadomością boską. W nas Boskość po raz pierwszy staje się samoświadoma w obrębie materii. Człowiek jest zatem nie końcem, lecz narzędziem przejścia – etapem, w którym ewolucja przygotowuje grunt pod kolejny skok: pojawienie się istoty supramentalnej.
W jego oczach Ziemia to duchowa kuźnia, w której kształtują się nowe formy świadomości, zdolne do utrzymania boskiego światła w fizycznym ciele.
Ten proces nie jest jednak automatyczny. Ewolucja duchowa wymaga współpracy człowieka – świadomego uczestnictwa w boskim planie. Każdy akt samopoznania, każda przemiana ego w miłość, każde wewnętrzne przebudzenie przyczynia się do zbiorowej transformacji. Człowiek staje się wówczas współtwórcą boskiej ewolucji, a jego życie – świadomym narzędziem w rękach Ducha.
Właśnie dlatego Aurobindo podkreślał, że duchowość przyszłości nie będzie polegała na ucieczce od świata, lecz na jego ubóstwieniu – przekształceniu materii tak, by mogła wyrażać najwyższą Świadomość.
Z tej perspektywy wszystko, co istnieje na Ziemi – od minerałów, przez rośliny i zwierzęta, po ludzką kulturę i naukę – jest etapem tego samego świętego procesu. Cierpienie, chaos i zniszczenie, które często wydają się dowodem braku sensu, są w istocie momentami napięcia przed narodzinami nowej świadomości.
Ziemia przechodzi cykle oczyszczenia i odnowy, tak jak jednostka przechodzi swoje kryzysy duchowe – wszystko po to, by ukryte światło mogło wreszcie zabłysnąć pełnią.
Aurobindo uważał, że ludzkość znajduje się właśnie na progu takiego przełomu – momentu, w którym świadomość supramentalna zaczyna zstępować na Ziemię. Oznacza to narodziny nowego gatunku, który nie będzie już istotą „myślącą”, lecz świadomie boską, zdolną żyć w harmonii z całością istnienia.
W tym sensie Ziemia jest duchowym warsztatem, w którym Boskość eksperymentuje z materią, by uczynić z niej doskonałe naczynie dla swojej nieskończonej Świadomości.
Dlatego dla Aurobindo duchowa praktyka nie polegała na odrzuceniu świata, ale na jego transformacji. Ziemia nie jest miejscem iluzji, z którego należy się wyzwolić, lecz miejscem przebudzenia, gdzie Boskość poznaje siebie poprzez doświadczenie. Każde ludzkie życie, każda myśl, emocja i działanie może stać się częścią tej wielkiej alchemii ducha.
W tej perspektywie cała ludzkość jest wspólnotą pielgrzymów, podróżujących przez czas i przestrzeń ku coraz większej pełni świadomości. Ziemia – ta pozornie niewielka planeta na skraju galaktyki – staje się świętym laboratorium Boskiej Ewolucji, w którym materia, życie i duch współtworzą nowy rozdział historii Wszechświata: przebudzenie Boga w człowieku i człowieka w Bogu.
Duchowy wymiar ewolucji
Dla Sri Aurobindo ewolucja nie jest przypadkowym ruchem materii, lecz celowym procesem duchowym, w którym ukryta Boskość stopniowo odsłania samą siebie. Darwinowska koncepcja ewolucji biologicznej opisuje jedynie zewnętrzną warstwę tego zjawiska — widoczny mechanizm przystosowania form życia do warunków środowiska.
Aurobindo natomiast dostrzegał w ewolucji wewnętrzny impuls, metafizyczną siłę dążącą ku coraz pełniejszemu przejawieniu się świadomości w świecie form.
Według tej perspektywy, życie nie jest przypadkowym efektem chemicznego eksperymentu natury, lecz przebudzeniem uśpionej świadomości ukrytej w materii. Każdy etap rozwoju biologicznego jest w istocie duchowym krokiem ku samopoznaniu istnienia. Świadomość, która w materii wydaje się pogrążona w głębokim śnie, zaczyna stopniowo „otwierać oczy” i wyrażać się poprzez coraz bardziej złożone formy życia.
Tym samym ewolucja nie jest tylko historią biologicznego postępu, lecz kosmiczną opowieścią o Boskości, która budzi się w sobie samej. Każda nowa forma — od minerału, przez roślinę i zwierzę, aż po człowieka — to kolejny rozdział tej duchowej epopei, w której Świadomość odkrywa swoje nieskończone możliwości.
Od materii do życia i umysłu
Według Sri Aurobindo cały proces ewolucji świadomości rozpoczyna się w punkcie, który wydaje się najbardziej nieświadomy — w materii. Z pozoru martwa, bezduszna i nieruchoma, w istocie jest ona najgłębszą formą uśpionej świadomości. Aurobindo określa ten stan jako „zapomnienie boskości przez samą boskość” — moment, w którym Absolut wchodzi w całkowite ograniczenie, aby mógł rozpocząć swoją podróż ku ponownemu samopoznaniu.
Z tego pozornego bezruchu rodzi się pierwszy cud: życie. Gdy świadomość zaczyna przebudzać się w materii, pojawia się ruch, pragnienie, zdolność reagowania na bodźce, poszukiwanie pożywienia, unikanie zagrożenia — wszystkie te elementy stanowią pierwsze oznaki wewnętrznego impulsu świadomości, która dąży do ekspresji. Życie jest więc pierwszym dowodem na to, że w materii istnieje ukryty duch, który pragnie się zamanifestować.
Następnie, z życia wyłania się umysł — kolejny etap wznoszenia się świadomości ku samoświadomości. Na tym poziomie świadomość zaczyna reflektować nad sobą samą. Pojawia się zdolność myślenia, planowania, rozumienia przyczyn i skutków, odczuwania emocji, tworzenia więzi i symboli.
Zwierzęta przejawiają już pewne formy tej świadomości — potrafią odczuwać, reagować, a czasem nawet tworzyć proste struktury społeczne — lecz dopiero człowiek staje się istotą, która wie, że wie.
Ludzki umysł, zdolny do introspekcji, kontemplacji i twórczej kreacji, stanowi kluczowy punkt zwrotny w procesie kosmicznej ewolucji. To w człowieku świadomość po raz pierwszy spogląda w lustro istnienia i zadaje fundamentalne pytania: Kim jestem? Skąd pochodzę? Dokąd zmierzam?
Według Aurobindo, właśnie w tym momencie Boskość zaczyna odzyskiwać pamięć o sobie. Człowiek jest etapem, na którym duch, ukryty dotąd w materii i życiu, zaczyna rozpoznawać własną naturę. Ale to nie koniec drogi — to dopiero jej świadomy początek.
Człowiek jako punkt przejściowy
Sri Aurobindo uważał, że człowiek nie jest ostatecznym celem ewolucji, lecz ogniwem pośrednim między zwierzęciem a istotą boską. Nasza zdolność do refleksji i samoświadomości otwiera bramę do dalszej transformacji — przebudzenia świadomości supramentalnej, która przekracza ograniczenia racjonalnego myślenia.
Ewolucja w człowieku nie polega już na zmianach biologicznych, lecz na wewnętrznej przemianie świadomości. W tym sensie człowiek staje się aktywnym uczestnikiem procesu, który wcześniej przebiegał nieświadomie. Teraz to my możemy przyspieszyć własną ewolucję, poprzez medytację, introspekcję, miłość, współczucie i rozwój duchowy.
Umysł jest narzędziem, ale też przeszkodą: dzieli, analizuje, ocenia, tworzy granice. Aurobindo wskazywał, że prawdziwa transformacja zaczyna się wtedy, gdy umysł zostaje przekroczony — gdy świadomość odkrywa, że jest czymś znacznie szerszym niż myślące „ja”. Dopiero wtedy może pojawić się świadomość supramentalna – stan, w którym wiedza nie jest zdobywana, lecz bezpośrednio doświadczana.
Ewolucja jako Boskie samopoznanie
Z tej perspektywy cały wszechświat można postrzegać jako proces kosmicznej medytacji. Boskość, która zstąpiła w materię, nie przestała być sobą — po prostu śni siebie w ograniczonej formie. Przez ewolucję stopniowo budzi się z tego snu, odzyskując świadomość swojej prawdziwej natury.
Każdy etap tego procesu — od skały po człowieka — jest aktem Boskiej Gry (Lila), w której Duch poznaje siebie w nieskończonej różnorodności. W człowieku ten proces nabiera samoświadomości, a w przyszłej, wyższej fazie – stanie się całkowicie świadomy.
Dlatego Aurobindo pisał, że „ewolucja jest procesem, przez który ukryta Boskość wznosi się z nieświadomości do pełnego samoobjawienia”. Świadomość, która na początku była uwięziona w materii, poprzez człowieka dąży do tego, by ponownie rozpoznać siebie jako Boskość działającą w świecie.
To oznacza radykalną przemianę nie tylko psychologiczną, ale też egzystencjalną. Wraz z przebudzeniem świadomości supramentalnej, człowiek przestaje być odrębną jednostką walczącą o przetrwanie, a zaczyna żyć jako kanał Boskiej Obecności.
To właśnie ten etap Aurobindo nazywał „nową rasą”, człowiekiem boskim (divine man), który nie potrzebuje już poszukiwać Boga, bo Bóg staje się w nim świadomy samego siebie.
Etapy ewolucji świadomości
Sri Aurobindo przedstawia niezwykle rozbudowaną i głęboką wizję ewolucji, w której świadomość stopniowo budzi się z ukrycia – od pozornej nieświadomości materii aż po pełne boskie samopoznanie.
Każdy etap tej ewolucji to nie tylko kolejny poziom złożoności, lecz nowa jakość w sposobie, w jaki Boskość objawia się w świecie. Proces ten jest spiralny i dynamiczny – każdy poziom zawiera w sobie poprzednie, ale przekracza je, otwierając drzwi do jeszcze wyższych wymiarów istnienia.
1. Nieświadomość
U podstaw całej ewolucji leży Nieświadomość – pozornie martwa materia, w której Boskość wydaje się całkowicie ukryta. Aurobindo podkreśla jednak, że ta „ciemność” nie jest prawdziwą nieobecnością świadomości, lecz jej stanem uśpienia, głębokiego zanurzenia w przeciwieństwie do siebie samej. Świadomość, schodząc w gęstość materii, jakby zapomniała o swoim źródle, aby z wewnątrz rozpocząć proces ponownego przebudzenia.
Z tej perspektywy materia nie jest martwa, lecz śpiąca – zawiera w sobie nasiona świadomości, które z czasem mają się rozwinąć. To dlatego ewolucja biologiczna mogła w ogóle zaistnieć: ponieważ w strukturze materii istniał już ukryty impuls ku życiu. Nieświadomość jest więc początkiem drogi – punktem, w którym Boskość całkowicie ukrywa siebie, by stopniowo objawić się w coraz doskonalszych formach.
2. Istota życiowa
Z materii rodzi się życie, a wraz z nim pojawia się świadomość witalna – dynamiczna, impulsywna, pełna pragnień, emocji i energii. To etap, w którym świadomość przestaje być bierna, a zaczyna działać, reagować i poszukiwać.
Na poziomie istoty życiowej świadomość nie jest jeszcze refleksyjna ani rozumna, ale już czująca i pragnąca. Witalność wyraża się w dążeniu do przyjemności, w instynkcie przetrwania, w potrzebie ekspansji i dominacji. Jest to etap twórczej, lecz jeszcze nieukierunkowanej energii życia, która wyraża się w roślinach, zwierzętach, a częściowo także w człowieku.
Aurobindo podkreśla, że świadomość witalna stanowi niezbędny pomost między nieświadomą materią a umysłem. To dzięki niej Boskość uczy się działać w świecie poprzez emocje, popędy i doświadczenie energii. Witalność jest więc impulsem do ruchu, wzrostu i przemiany – siłą, która pobudza ewolucję do dalszego rozwoju.
3. Istota psychiczna (Człowiek mentalny)
Z rozwoju życia wyłania się kolejny wymiar – umysł. Na tym etapie świadomość zaczyna organizować doświadczenie, rozróżniać, analizować i tworzyć pojęcia. Człowiek staje się istotą mentalną, zdolną do refleksji nad sobą i otaczającym światem.
To właśnie tu pojawia się samoświadomość – zdolność do powiedzenia „ja jestem”. Jednak świadomość mentalna, mimo swojej potęgi, pozostaje ograniczona. Umysł rozumie poprzez porównania i kontrasty, dzieli rzeczywistość na części, tracąc z oczu jej wewnętrzną jedność. To, co postrzega, jest zawsze fragmentaryczne.
Dla Aurobindo człowiek mentalny jest etapem przejściowym, nie ostateczną formą. Nasze myślenie, choć zdolne do introspekcji i tworzenia kultury, jest wciąż uwikłane w dualizm – pomiędzy światłem a ciemnością, dobrem a złem, duchem a materią.
Ewolucja świadomości nie zatrzymuje się więc na umyśle, lecz dąży ku jego przekroczeniu, ku stanom, w których poznanie jest bezpośrednie, całościowe i oparte na intuicji duchowej.
4. Istota Duchowa
Po przekroczeniu poziomu umysłu człowiek wchodzi w sferę świadomości duchowej. Aurobindo wyróżnia w niej kilka stopni: umysł wyższy, umysł oświecony, umysł intuicyjny i nadumysł (overmind). Każdy z nich reprezentuje coraz głębszy wymiar zrozumienia rzeczywistości i coraz większe poczucie jedności z całością istnienia.
Umysł wyższy to etap, w którym myśli zaczynają płynąć z poziomu inspiracji, a nie z analizy.
Umysł oświecony przynosi wgląd w prawdę w sposób natychmiastowy, w formie czystego światła świadomości.
Umysł intuicyjny pozwala na bezpośrednie poznanie rzeczywistości bez pośrednictwa myśli – jest wiedzą poprzez bycie.
Nadumysł to poziom, na którym świadomość postrzega rzeczywistość w jej uniwersalnej jedności, ale wciąż jako wielość przejawów Boskości.
To etap, na którym jednostka zaczyna żyć nie tylko dla siebie, ale jako narzędzie Boskiej woli. Działanie staje się spontanicznym wyrazem duchowej świadomości, a życie – aktem służby wobec istnienia.
5. Istota Supramentalna
Kulminacją całego procesu jest pojawienie się świadomości supramentalnej (Supermind). Dla Aurobindo nie jest to już wyższa odmiana myślenia, lecz zupełnie nowy sposób bycia i postrzegania – świadomość integralna, która widzi rzeczywistość nie jako podzieloną, lecz jako jedną, boską całość.
Świadomość supramentalna łączy poznanie i działanie w doskonałej harmonii. W niej nie istnieje już rozdźwięk między duchem a materią, między wiedzą a mocą. To poziom, na którym Boskość w pełni manifestuje się w świecie fizycznym, przemieniając samą naturę człowieka.
Aurobindo uważał, że ta supramentalna transformacja jest celem całej ewolucji – momentem, w którym człowiek przestaje być „zwierzęciem myślącym”, a staje się boskim bytem żyjącym w jedności z kosmiczną świadomością. Taka istota nie działa z ego, lecz z bezpośredniego impulsu Boskiej Woli. To narodziny nowej rasy ludzkości, dla której miłość, mądrość i moc staną się naturalnym sposobem istnienia.
Inwolucja: Warunek konieczny ewolucji
Inwolucja, według Sri Aurobindo, jest pierwszym i niezbędnym etapem kosmicznego procesu, który umożliwia ewolucję. To moment, w którym Boska Świadomość – nieskończona, pełna, niepodzielna – świadomie zstępuje w materię, ukrywając w niej swoją istotę.
W tym sensie inwolucja nie jest upadkiem, lecz aktem boskiej kreacji i samoograniczenia: Duch przyjmuje maskę materii, by poprzez nią móc ponownie odnaleźć samego siebie, lecz już w sposób doświadczalny, poprzez ewolucję i rozwój świadomości w świecie form.
Aurobindo opisuje ten proces jako kosmiczne „zstąpienie światła w cień”. Na najwyższym poziomie rzeczywistości Boskość istnieje w stanie pełnej jedności – tam, gdzie nie ma rozdziału między podmiotem a przedmiotem, między świadomością a istnieniem.
Jednak w akcie inwolucji to nieskończone światło zaczyna stopniowo zagęszczać się, przechodząc przez kolejne poziomy przejawienia: od supramentalnego (gdzie świadomość i moc są wciąż jednością), przez mentalny (gdzie pojawia się myśl i refleksja), witalny (gdzie świadomość objawia się jako energia i pragnienie), aż po fizyczny – najbardziej skondensowany i pozornie „nieświadomy” wymiar bytu.
W tej perspektywie materia nie jest martwa, jak często uważa zachodnia nauka, lecz stanowi formę uśpionej świadomości. To duch w stanie snu – boska istota w najgłębszym punkcie zapomnienia o swojej własnej naturze.
Ale właśnie to ukrycie jest warunkiem możliwości ponownego przebudzenia. Jak pisał Aurobindo, „to, co zostało zaangażowane, musi się ujawnić” – czyli świadomość, która zstąpiła w materię, musi teraz z niej się wyłonić.
Dlatego ewolucja jest logicznym i duchowym następstwem inwolucji. Nie jest ona przypadkowym ruchem ku złożoności, ale ruchem Boskości ku samopoznaniu – procesem, w którym ukryte światło stopniowo wydobywa się z cienia.
Życie, które pojawia się w materii, jest pierwszym błyskiem tego przebudzenia; umysł – jego dalszym przejawem; a to, co ma nadejść po umyśle – świadomość supramentalna – będzie pełnym triumfem tego, co pierwotnie zostało ukryte w głębi materii.
W ten sposób inwolucja i ewolucja tworzą dwie fazy jednego boskiego dramatu. Inwolucja to zstąpienie Ducha w formę, ewolucja – jego powrót do samego siebie poprzez doświadczenie, rozwój i transformację. Świadomość, która wydawała się utracona w ciemności materii, stopniowo budzi się, by ponownie rozpoznać swoje źródło, lecz tym razem jako świadoma jedność ducha i formy.
To właśnie ta dynamiczna gra ukrycia i objawienia stanowi sedno duchowej kosmologii Sri Aurobindo – wizji, w której świat jest nie tyle miejscem iluzji, co boskim polem doświadczenia, w którym Duch uczy się stawać sobą w nieskończonej różnorodności istnienia.
PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ:
Poziomy świadomości według Kena Wilbera
Czy możliwe jest, że cała nasza świadomość – nasze emocje, myśli i duchowe wglądy – rozwija się etapami, coraz głębiej obejmując życie w całej jego złożoności? Ken Wilber, jeden z najwybitniejszych współczesnych filozofów i twórca teorii Integralnej, pokazał, że tak właśnie jest. Łącząc psychologię, duchowość, naukę i filozofię w spójną całość, opisał mapę rozwoju świadomości, która prowadzi od egoistycznego „ja” do doświadczenia głębokiej jedności z całym istnieniem.
Podsumowanie
Wizja ewolucji świadomości według Sri Aurobindo stanowi jedno z najbardziej śmiałych i inspirujących ujęć duchowej natury wszechświata. Dla Aurobindo ewolucja nie jest ślepym, mechanicznym procesem przypadkowych mutacji i selekcji, lecz świętym ruchem Boskości, która dąży do pełnego samopoznania i samorealizacji poprzez materię.
To, co nauka opisuje jako rozwój od prostych form życia do istot rozumnych, on widział jako mistyczny taniec Ducha – nieustanny proces, w którym ukryta boska świadomość stopniowo przebudza się w coraz bardziej złożonych formach istnienia.
W tej perspektywie świat materialny nie jest czymś martwym ani pozbawionym sensu. Materia sama w sobie jest uśpionym Bogiem, potencjalną świadomością czekającą, by się obudzić. Życie jest pierwszym znakiem tego przebudzenia – momentem, w którym Boskość zaczyna przejawiać się w formie dynamicznego ruchu, wzrostu i pragnienia trwania.
Następnie pojawia się umysł – kolejny etap, w którym świadomość zaczyna reflektować samą siebie. Ale Aurobindo uważał, że to jeszcze nie koniec drogi. Celem ewolucji nie jest intelektualne panowanie nad światem, lecz narodziny nowego rodzaju świadomości – świadomości supramentalnej, która nie tylko rozumie, ale bezpośrednio doświadcza jedności z całością istnienia.
Ludzkość, w tym ujęciu, jest pomostem między zwierzęciem a bogiem – etapem przejściowym w długiej podróży kosmicznej. Każde ludzkie życie, każde doświadczenie, każdy akt miłości, cierpienia czy twórczości jest częścią większego planu, w którym Boskość próbuje zamanifestować się coraz pełniej w formie.
Ziemia staje się miejscem alchemicznego procesu, laboratorium, w którym Duch stopniowo przekształca materię w świadomość, a świadomość w boską obecność.
Ta wizja niesie ze sobą głęboki optymizm i duchową nadzieję. W świecie zdominowanym przez chaos, niepewność i kryzysy, Aurobindo dostrzegał nie koniec, lecz przełom – narodziny nowego porządku. Wskazywał, że mimo pozorów upadku i dezorientacji, w głębi ludzkości działa ukryta siła, która popycha nas ku wyższemu stanowi bycia.
To „boskie ciśnienie” na ewolucję świadomości przejawia się w dążeniu ludzi do prawdy, miłości, harmonii i transcendencji.
Ewolucja świadomości według Aurobindo nie kończy się na jednostce – jest procesem kolektywnym, w którym cała ludzkość uczestniczy w kosmicznym dziele duchowej transformacji. Każdy z nas, poprzez wewnętrzną pracę, rozwój i przebudzenie, współtworzy nową przyszłość – przyszłość, w której życie boskie stanie się naturalnym wyrazem człowieczeństwa.
W tym sensie wizja Aurobindo jest nie tylko filozofią, lecz wezwaniem: by uświadomić sobie, że nasza egzystencja ma głęboki, kosmiczny cel, a każdy krok w stronę większej świadomości jest krokiem ku urzeczywistnieniu Boskości na Ziemi..
Źródło: https://philosophy.institute/philosophy-of-sri-aurobindo/sri-aurobindo-consciousness-evolution/
#udostępniono zdjęcia dzięki uprzejmości unsplash.com
Przypominam Ci o swoim koncie na BayCoffee, czyli platformie do wspierania internetowych twórców. Klikając w link poniżej, możesz wesprzeć moją działalność stawiając mi wirtualną kawę.
Dodaj komentarz